Jessica Brown
BBC Future
Televizyon karşısında yemek sıhhat açısından pek de yeterli bir üne sahip değil. 20. yüzyılın başlarında ABD’de ortaya çıkan “TV yemeği” kavramı, tuz ve katkı unsurlarıyla dolu işlenmiş bir yemeğin, kanepede otururken yendiği imgeleri akla getiriyor.
Peki sebzeler ve tahıllarla dolu, sağlıklı bir tabağı televizyon karşısında yemek de sıhhati makûs etkiliyor mu?
Buna dair birtakım sinyaller var. Çalışmalar, tabağımızda ne olursa olsun televizyon karşısında yemek yeme alışkanlığının düzgün olmadığını gösteriyor. İşte nedeni:
Olay örgüsüne kapılıp doyduğumuzu fark etmiyoruz
Televizyon izlemek ile obezite riskinin artması ortasında bir temas olduğunu gösteren çok sayıda araştırma var. Bunun bir sebebi düşük idman düzeyi.
Ancak televizyon izlemek ne kadar yediğimizi de etkiliyor olabilir.
Amsterdam Üniversitesi’nden bağlantıcı Monique Alblas, televizyon izlerken daha fazla yemek yenmesinin sebeplerinden biri olarak dikkat dağınıklığının gösterildiğini söylüyor.
Sürükleyici bir olay örgüsüne kapıldığımızda yemeğe daha az dikkatimizi veriyoruz ve böylelikle tok olduğumuzu söyleyen bedensel sinyallerin farkında olmuyoruz. Bu da çok yemeye yol açabiliyor.
Ayrıca televizyon karşısında yemek yediğimizde ne yediğimizi hatırlamadığımızı ve yediğimiz ölçüsü yanlışsız bir formda kestirim edemediğimizi öne süren araştırmalar da var. Bu da daha fazla yememize neden olabiliyor.
Alblas, Hollanda Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü tarafından toplanan dataları tahlil ettiğinde, insanların tıpkı anda televizyon izlerken daha uzun mühlet yemek yediğini fark etti.
Bu tahlilde, insanların dikkatleri dağıldığı için ne kadar yediklerinin farkında olmadıkları da ortaya çıktı.
Bulgular, insanların daha fazla yediğini yahut tam olarak ne cins yiyecekler yediklerini göstermiyor. Yalnızca yemek yemeye harcanan vaktin daha uzun olduğunu ortaya koyuyor.
Ancak, Alblas’a nazaran, yemek için harcanan vaktin daha fazla kalori almakla alakalı olduğunu gösteren mevcut araştırmalar var.
Televizyon izlerken daha fazla yememizin bir başka nedeni de, yediklerimize daha fazla dikkat ettiğimizde yiyeceklerin tıpkı tadı vermemesi olabilir.
Hollanda’daki Wageningen Besin Güvenliği Araştırmaları ve Leiden Üniversitesi’nde toplumsal, örgütsel ve ekonomik psikoloji alanında, dikkatsizce yemek yemeyi araştıran Floor van Meer, bunun nedeninin dikkatimiz dağıldığında yiyeceklerden o kadar fazla tatmin alamamamız olabileceğini söylüyor.
Van Meer, dikkatimiz dağıldığında, yemek yemek ve insan beyni üzerine çok sayıda çalışma yürüttü. İştirakçilerden yemek yerken kısa yahut uzun bir sayıyı ezberlemeleri istenen bir çalışmada, daha uzun sayıları ezberlemeye çalışanlar yiyeceklerinin daha az tatlı olduğunu bildirdi. Yani dikkatini sayıya daha çok verdiği için iştirakçiler yedikleri yemekten daha az tatmin oldu.
Van Meer bu şahıslarda tat algısıyla bağlı beyin bölgelerinde daha az aktivite görebildi.
Bir televizyon programı beklentileri karşılamıyorsa, telafi etmek için daha fazla yiyebilirsiniz.
Duygusal durumumuz da yeme davranışlarımızda büyük bir rol oynuyor.
Bizi memnun eden bir şeyi izlerken bizi üzen bir şeye kıyasla daha az çikolata yahut patlamış mısır üzere “hazcı” yiyecekleri seçebileceğimizi öne süren kimi araştırmalar var.
Televizyon izlerken ne yiyoruz?
Araştırmalar, yiyecek reklamlarına maruz kalmanın insanların genel olarak daha fazla yemesine neden olabileceğini öne sürüyor.
Ancak araştırmacıları en çok endişelendiren şey, obezite ve kalp hastalığı da dahil olmak üzere öbür hastalıklarla ilişkilendirilen çok işlenmiş besinler (UFP) ve reklamlarla münasebetleri.
Brezilya’daki Sao Paulo Üniversitesi’ndeki beslenme ve sıhhat üzerine çalışan araştırmacı Fernanda Rauber, “Kanıtlar, yiyecek reklamlarına kısa bir mühlet maruz kalmanın bile çocukların reklamı yapılan yiyecekleri seçme mümkünlüğünü artırabileceğini gösteriyor” diyor.
Ayrıca çocukların televizyon izlerken UFP yeme mümkünlüğünün daha yüksek olduğunu belirtiyor.
Dikkat dağılmasının başka etkileri
Van Meer, dikkat dağılmasının bizi daha az yemeye yahut hiç yememeye de yönlendirebileceğini öne sürüyor.
Çocuklar üzerinde yapılan birtakım araştırmalara nazaran dikkatleri çok fazla yemek yiyemeyecek kadar dağılıyor.
Bu tesir yetişkinlerle yapılan araştırmalarda da bulundu. Bir dizinin tıpkı kısmı iki sefer izleyenlerin, iki farklı kısım izleyen kümeye kıyasla fazladan 211 kalori yediği ortaya çıktı. Avustralya’daki Macquarie Üniversitesi’nde psikoloji profesörü Dick Stevenson, bunun daha az dikkatlerinin dağılmış olmasından kaynaklanabileceğini söylüyor.
Diğer bir deyişle, izlediğimiz TV gereğince ilgi cazipse, önümüzdeki yemeği yemeyi unutabiliriz. Ancak TV bizi sıktığında daha fazla yiyebiliriz.
Televizyon izlerken yemek yemekten kaçınmalı mıyız?
Televizyon karşısında yemek yediğimizde neden daha fazla yiyebileceğimize dair birkaç teori var. Lakin bu alandaki emniyetli araştırmalar için kimi zorluklar var.
Araştırmacılar çoklukla insanların kendi davranışlarını kaydetmesiyle oluşan bilgileri inceliyor. Bu da her vakit emniyetli değil.
Araştırmacılar ayrıyeten laboratuvar ortamlarında yemek yiyen ve televizyon izleyen insanları da inceliyorlar. Lakin televizyon izlemenin tabiatı gereği çoklukla konutta rahatlıyoruz, bu yüzden bunu bir laboratuvarda yine yaratmaya çalışmak güç olabilir.
Alblas, “Televizyonun yemek yemeyi nasıl etkilediğini biliyoruz, lakin daha güzel anlaşılması gereken bilmediğimiz birçok şey var” diyor.
Stevenson, televizyonun yemek yemeyi ne kadar etkilediğinin, izlediğimiz içerik tipi de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlı olduğunu söylüyor.
İzlediğimiz şey ruh halimizi değiştirebilir. Programın temposu da bir fark yaratabilir. Bir araştırmaya nazaran aksiyon sinemaları, bir röportaj programını izlemekten daha fazla yememize neden olabiliyor.
Ve elbette, yiyeceğin ne kadar lezzetli olduğu, yiyecek konusunda ne kadar dürtüsel olduğumuz da değerli.
Ayrıca, dikkatimizi dağıtan öbür aktivitelerle kıyaslayan araştırmalar da var. Yapılan bir çalışma televizyon izlerken; okumak, görüntü oyunları oynamak yahut arkadaşlarla yemek yemek üzere öbür şeylerle kıyaslandığında daha fazla yediğimize dair çok az ispat olduğunu buldu.
Araştırmalar, yeme davranışımızın karmaşık olduğunu ve büsbütün çözülmesinin neredeyse imkansız olduğunu gösteriyor.