Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in iki günlük Suudi Arabistan ziyaretinin kıymeti üzerinde pek durulmadı sanırım. Bilhassa ABD’nin bu geziyi stratejik değil, ticari bir seyahat olarak görmesinin de bunda tesiri olabilir. Halbuki oldukça değerli bir gelişmedir bu ziyaret.
Her şeyden evvel, Şi iki yıldır bir yere gitmeme tavrından vazgeçmiş oldu. İkincisi bu bir Çin devlet liderinin Suudi Arabistan’a yaptığı beşinci ziyaret. Geçtiğimiz günlerde ömrünü yitiren eski Devlet Lideri Jiang Zemin devrinde 1999’da başlayan ikili alakaların daha da geliştiğini bu seyahat bir kere daha göstermiş oldu.
Biden’ın eforu yetmedi
Şi’nin ziyareti ABD Lideri Joe Biden’ın, İstanbul’da Suudi konsolosluğunda öldürülen Cemal Kaşıkçı cinayetinden sonra “parya yapacağım” diyerek tehdit ettiği Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman’la Temmuz ayında Riyad’da sessiz sedasız görüşmesinden, Suudilerin Biden’ı kızdırırcasına petrol üretimini kısma kararı almasının akabinde geldi. Bu nedenle de son derece dikkate kıymet. Yani ziyaret petrol üretimi, Ukrayna savaşı, insan hakları ihlalleri nedeniyle Riyad ile Washington ortasındaki bağlantıların gerildiği bir periyoda denk gelmesi bakımından da ehemmiyet taşıyor.
Çin petrolünün yaklaşık yüzde 18’ini Suudi Arabistan‘dan alan bir ülke. İki ülke ortasındaki ticaret 2021’de 80 milyar doların üzerindeydi. Çinli şirketler 2005’ten bu yana Suudi Arabistan’da 36 milyar dolardan fazla iş yaptı. Suudi Arabistan için de Çin, bir numaralı ticaret ortağı, kıymetli bir teknoloji tedarikçisi, uzun vadeli bir güç müşterisi, nihayet Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nda daimi üyeliği bulunan kapsamlı bir stratejik ortak. Bu nedenle ziyaret iki ülke ortasındaki bağlantılarda bir dönüm noktasını oluşturuyor. Çin-Arap tepesi ile Çin-Körfez İşbirliği Kurulu konferansını da kapsar biçimde yapılan ziyarette Şi, en az 14 Arap devlet lideriyle görüşme imkanı buldu.
Büyük ticaret ortağı
Çin artık Ortadoğu ülkeleri için kıymetli bir ticaret ortağı durumunda. Bu ziyaret aslında Şangay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) batıya hakikat genişlemesinde kıymetli bir adım da sayılır. Şi ile Veliaht Prens Salman ortasındaki görüşmede ticarette ABD doları yerine yuan para ünitesinin kullanılması konusu da gündeme geldi bildirildiğine nazaran. Yuan’da karar kılınırsa bu güç ticaretinde kullanılan ABD dolarına vurulan büyük bir darbe olacak.
Ziyaret aslında Çin için “tam zamanı” denecek bir devirde gerçekleşti. ABD- S. Arabistan ilgileri her zamankinden daha soğuk. Biden’ın özür içerikli ziyareti bile münasebetleri “ısıtamadı”. Zira iki ülke petrol üretimi konusunda önemli bir uyuşmazlık yaşıyor. Bu uyuşmazlık ekim ayında Suudi liderliğindeki petrol karteli Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü‘nün (OPEC)’in fiyatları “dengelemek” gayesiyle üretimi günde iki milyon varil azaltmasıyla düzgünce derinleşmişti. ABD reaksiyon göstermiş, kararın ABD’deki enflasyonu körükleyeceğini, Moskova’ya da Ukrayna’daki savaşını sürdürmek için kullanabileceği bir gelir sağlayacağını belirterek Suudi Arabistan’ı suçlamıştı.
Kaybeden ABD
Tayvan konusundaki kışkırtmaları, Çin firmalarına yerli yersiz yaptırımları, Ortadoğu’da Çin’in Nesil – Yol Projesi’ne mani çıkarması ABD’ye rastgele bir şey kazandırmadı. Tersine Ortadoğu’da gitgide büyüyen Çin’in cazibesi bölge ülkelerini Çin’le yakınlaşma noktasına getirdi.
Şi, düzgün karşılanacağını bildiği bir geziyi, durumun ABD aleyhine döndüğü bir vakitte yapmakla pek akıllı bir adım attı. Unutmayalım, Çin sıkıntılı alanlara askeri güçle değil, ticaretle gitme akıllığını gösteren bir ülke.
“Bir gece apansızın gelebilirim”den de daha çok tesirli.