Sayıştay, Mesleksel ve Teknik Liselerde örgün eğitime devam eden öğrenciler için işletmelere yapılan devlet katkısı ödemelerinde yanlışlı uygulamalar buldu. Özel okulların ise öğrenci stajını okulda yaptığı halde okulu ‘işletme’ üzere göstererek haksız yere ‘devlet katkısı’ aldığı saptandı. MEB 2023 yılı Sayıştay Kontrol Raporunda şu satırlara yer verildi:
“Yapılan incelemelerde birtakım özel okulların Devlet katkısı talebinde bulunurken kendi okullarını e-Okul sistemine işletme olarak ekleyip katkı talebinde bulunduğu, talep edilen fiyatların Bakanlık tarafından ilgili özel hesaplara gönderildiği ve il/ilçe ulusal eğitim müdürlüklerince ilgili okullara ödemenin gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.
Devlet katkısı uygulamasında öğrencilerin stajlarını işletmelerde yapması temel olup staj yapacak işletme bulunamaması nedeniyle stajını okulda yapan ortaöğretim öğrencilerinin stajları için Devlet katkısı ödenmemesi gerekmektedir.”
ÜÇTE BİR YERİNE ÜÇTE İKİ
Öte yandan Sayıştay, devlet yardımı alan işletmelerin işçi sayıları yanlış gösterildiği için işletmelere yasa dışı ödemeler yapıldığını saptadı. Rapor’da devlet katkısı ödemelerine ait yanlışlar şöyle özetlendi:
“İşletmelerde mesleksel eğitim gören, staj yahut tamamlayıcı eğitime devam eden örgün eğitim öğrencilerine ödenen fiyatlara yönelik olarak işletmelere yapılan devlet katkısı uygulamasında; işletme işçi sayılarının gerçeği yansıtmadığı, yirmi işçiye sahip işletmelere kusurlu oranda ödeme yapıldığı, stajını okulda yapan ortaöğretim öğrencileri için birtakım özel okullara Devlet katkısı ödendiği, staj yapmayan beklemeli durumundaki birtakım öğrenciler için Devlet katkısı ödendiği, kamu kurum ve kuruluşlarına ödeme yapıldığı görülmüştür.
3308 sayılı Mesleksel Eğitim Kanunu’nun Süreksiz 12’nci hususuyla düzenlenen kararlara nazaran, işletmelerde mesleksel eğitim gören, staj yahut tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere yapılacak ödemelerin, taban fiyatın net meblağının yüzde 30’undan az olmaması gerekiyor. Mesleksel eğitim merkezi programı dışındaki okul ve kurumlarda tahsil gören öğrencilere ödenebilecek en az fiyatın ise yirmiden az işçi çalıştıran işletmeler için (ücretin) üçte ikisinin, yirmi ve üzerinde işçi çalıştıran işletmeler için (ücretin) üçte birinin Devlet katkısı olarak ödeneceği belirtiliyor.”
İşletme işçi sayıları gerçeği yansıtmadığı vakit işletmelere yapılan ödemeler de şaşıyor.
AYNI İŞLETME İÇİN E-OKULDA FARKLI BİLGİLER
Sayıştay, devlet yardımı alan işletmelerin işçi sayılarının, farklı okullarca tıpkı e-Okul sistemine farklı girildiğini de saptadı. Raporda çarpıcı örnekler verildi:
“Yapılan incelemelerde e-Okul sisteminde yer alan işletmelerin işçi sayıları ile ilgili olarak; işçi sayısı 0 yahut 1 olarak görünen çok sayıda işletme olduğu, bu işletmeler ortasında çok sayıda limited ve anonim şirketin bulunduğu ve farklı okullar nezdinde takviye ödemesi alan işletmelerin işçi sayılarının okullar prestijiyle sisteme farklı girilebildiği tespit edilmiştir. Örneğin, e-Okul sisteminde işçi sayısı 0 görünmesine karşın 62 öğrenci, işçi sayısı 1 görünmesine karşın 87 öğrenci için katkı ödemesi yapılan işletmeler bulunmaktadır.
Bunun yanı sıra sistemde; bir işletmenin okullardan birinin girdiği datalara nazaran 0, farklı bir okulun girdiği bilgilere nazaran 450 işçiye, tekrar bir diğer işletmenin okullardan birinin girdiği datalara nazaran 1, farklı bir okulun girdiği bilgilere nazaran 1250 işçiye sahip göründüğü örnekler mevcuttur. Kelam konusu örnekler işletme işçi sayılarının okullar tarafından sisteme yanlışlı girildiğini göstermektedir.”
BEKLEMELİ ÖĞRENCİ DE STAJDA SAYILDI
Sayıştay Raporunda e-Okul sisteminde beklemeli öğrenci durumunda olan, münasebetiyle fiilen staj yapmayan kimi öğrenciler için Devlet katkısı ödendiği de saptandı. Raporda, 3308 sayılı Mesleksel Eğitim Kanunu’na nazaran fiili olarak staj yapmayan bir öğrenci için rastgele bir işletmeye Devlet katkısı ödenmemesi gerekiyordu. Raporda şu satırlara yer verildi:
“Yapılan incelemelerde, 12’nci sınıfı bitirmesine karşın sorumluluk imtihanlarını veremediği için mezun olamayan öğrenciler, fiili olarak staj yapmamasına karşın evvelki periyotlarda e-Okul sistemine bir işletmenin staj öğrencisi olarak kaydedildiğinden işletmelere bu öğrenciler için Devlet katkısı ödenmeye devam edildiği tespit edilmiştir.
İşletmelerde staj yapan lakin mezun olamayıp sonraki yıl sorumluluk imtihanlarına girmek durumunda olan öğrenciler e-Okul sisteminde ‘beklemeli öğrenci’ olarak görünmektedir. Okullar tarafından Devlet katkısı talep edilirken beklemeli öğrenciler sistemden çıkarılmadığı sürece bu öğrenciler için işletmelere katkı ödenmeye devam edilmektedir.”
Raporda kamu kurumlarına ‘devlet katkısının’ kelam konusu bile olamayacağı anlatıldı, buna karşın birtakım kamu kurum ve kuruluşlarına ‘mesleki eğitim, staj yahut tamamlayıcı eğitim’ katkısı yapıldığının saptandığı söz edildi.
HATA DA OLSA YOLSUZLUK DA KAMU YÖNETİMİ SORUMLU
Sayıştay raporunda birinci sırada vurgulanan bulgu, Merkez Saymanlık Müdürlüğü nezdinde takip edilmeyen banka hesaplarının bulunması ve bu hesaplardan yapılan taşınır alımlarının bağış olarak muhasebeleştirilmesi.
Haksız yere ‘devlet katkısı’ ödemeleriyle birlikte, MEB’de, kamu yönetimi mevzuatına uygun olmayan dokuz farklı uygulama ya da kayıt yanlışı saptandı. Kelam konusu yanlışlar ortasında Organize Sanayi Bölgelerine yapılan eğitim ve öğretim takviyesi ödemelerinde fatura düzenlenmesi, kesim başı fiyat ödemelerinde yapılan yanılgılar dikkat çekti. Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulları konsolide bilançosunun oluşturulmaması da eleştirildi.
‘İDARİ SÜREÇLE DEĞİŞTİRİLEMEZ’
Sayıştay, “ister kusur isterse yolsuzluktan kaynaklansın” değerli kusurlara ya da yanlış beyana dayalı mali rapor ve tablolardan, kamu yönetiminin sorumlu olduğunu bildirdi. Konuştuğumuz eğitimciler de kimi durumlarda kusur ya da ihmal olabileceği üzere yolsuzluğun da kelam konusu olabileceğini belirttiler.
Aydınlık gazetesinden Ruhsar Şenoğlu haberine nazaran, Sayıştay ayrıyeten, mevzuatta belirlenen bahislerin idari süreç ile değiştirilerek farklı uygulanmasının yahut uygulama birliğinin olmamasının kabul edilemeyeceğini, uygulamada gereksinim ortaya çıkmışsa muhtaçlığa uygun yönetmelik değişikliğine gidilmesi gerektiğini tabir etti.
Sayıştay Raporunda şöyle denildi:
“Denetlenen kamu yönetiminin idaresi, tabi olduğu muhasebe standart ve unsurlarına uygun olarak hazırlanmış olan mali rapor ve tabloların gerçek ve emniyetli bilgi içerecek halde vaktinde Sayıştaya sunulmasından, bir bütün olarak sunulan bu mali tabloların kamu yönetiminin faaliyet ve süreçlerinin sonucunu tüm değerli taraflarıyla gerçek ve muteber olarak yansıtmasından ve ister yanılgı isterse yolsuzluktan kaynaklansın bu mali rapor ve tabloların değerli kusur yahut yanlış beyanlar içermemesinden; kamu yönetiminin gelir, masraf ve malları ile bunlara ait hesap ve süreçlerinin kanunlara ve öteki tüzel düzenlemelere uygunluğundan; mali idare ve iç denetim sistemlerinin hedefine uygun olarak oluşturulmasından, aktif olarak işletilmesinden ve izlenmesinden, mali tabloların desteğini oluşturan bilgi ve evrakların kontrole hazır hale getirilmesinden ve sunulmasından sorumludur.”