ANKARA – CHP, DÜZGÜN Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, DEVA ve Gelecek Partisi önderlerinin oluşturduğu Altılı Masa birinci toplantısından 290 gün sonra dokuzuncu sefer bir ortaya gelecek. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem vaadiyle, ortalama 32 günde bir toplanan Altılı Masa’nın 28 Kasım’da yapacağı toplantıdan evvel kamuoyuna açıkladıkları Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme Geçiş Mutbakat Metni kapsamında değişiklikleri içeren anayasa değişiklik teklifini özel bir lansmanla açıklaması akabinde yapacakları başkanlar tepesinde ise geçiş sürecine dair çalışmaya son noktayı koyması bekleniyor.
Yöneylem Toplumsal Araştırmalar Merkezi Genel Koordinatörü Derya Kömürcü’yle Altılı Masa’nın yaklaşık 9 aydır devam eden süreç içerisinde attığı adımları, masanın avantajlarını ve dezavantajlarını, geride kalan süreçteki “yol kazalarını” konuştuk.
‘BEKLENTİ NE KADAR YÜKSEK OLURSA TATMİN OLMAMA DURUMU DA O KADAR BÜYÜK OLABİLİYOR’
Altılı Masa’nın seçimden sonra da ülkeyi bir ortada yönetebileceği izlenimi vermesi gerektiğini, önderlerin aday belirleme evresindeki telaffuzlarının farklı noktalara çekilebilecek açıklamalar olduğunu, aday konusunda daha ihtimamlı olmalarının gerektiğini belirten Kömürcü, “Daha da ötesi siz sevin sevmeyin, isteyin ya da istemeyin ancak ilan edeceğiniz ortak cumhurbaşkanı adayına HDP’li seçmenlerin oy vermesini dilek etmek zorundasınız, yoksa kazanamıyorsunuz. Tıpkı durum iktidar için de geçerli. Bu durum yokmuş üzere davranılamaz” dedi. Kömürcü sorularımızı şu formda yanıtladı:
Altılı Masa’nın dokuzuncu toplantısı 28 Kasım’da gerçekleşecek. Neredeyse bir yıl evvel kurulan masa, kaba bir hesapla ayda bir kere toplanmış olacak. 12 Şubat’tan bu yana Altılı Masa nereden nereye geldi?
En başta şunu kabul etmek gerekir. Beklentiler çok yüksek. Türkiye seçime gidiyor ve bilhassa muhalif seçmenler çok huzursuz. Bu seçimin kaybedilmesi durumunda Türkiye’nin gidebileceği nokta konusunda kaygılar var. Hasebiyle Altılı Masa’ya çok fazla mana atfediliyor. Beklenti ne kadar büyük olursa tatmin olmama durumu da o kadar büyük olabiliyor.
‘HÂLÂ BİR ORTADA DURABİLDİKLERİNE NAZARAN BAŞARISIZLIK YOK’
Önce artılardan başlamak lazım. Başlı başına altı siyasi partinin bir ortaya gelmesi, birlikte hareket edebiliyor olması Türkiye siyaseti için değerli ve manalı. Hâlâ bir ortada durabildiklerine nazaran ortada bir başarısızlık yok. Bir yere geldi, lakin nasıl geldi? Biz Türkiye siyasetinde şuna çok alışkınız. Bir sürü şey kapalı kapılar ardında, diplomasiyle yürütülüyor. “Orada her şey pişiyor, bu başkanlar gelip de bize daha çarpıcı anlatmıyor” üzere algılıyoruz. Fakat benim gördüğüm kadarıyla o denli değil. Bu toplantıların hepsi önemli, samimi, gerçek mevzuların konuşulduğu, öncesinde çok da pişmemiş sorunların başkanlar ortasında tartışılarak olgunlaştırıldığı yerler. Türkiye siyasetinin genelini incelediğimizde olumlu bir tablo. Fakat yeniden de bence çıkan sonuçlar siyasal bağlantı manasında seçmene çok daha tesirli anlatılabilirdi. Çok daha güçlü bir halde vurgulanabilirdi.
.
‘BİRTAKIM TARTIŞMALARIN ÇOK DAHA KOLAY ÜSTESİNDEN GELİNEBİLİRDİ’
Bazen kamuoyunun görüşüyle kamuoyunu yönlendiren kanaat başkanlarının görüşü her vakit birebir olmuyor fakat biz kanaat liderlerinin görüşlerine daha çok maruz kaldığımız için gerçeği onun üzerinden kurmaya başlıyoruz. Kanaat başkanlarının daha düzgün bilgilendirildiği, onlarla birlikte daha çok iş yapıldığı bir durum yaratılabilmiş olsaydı, tahminen daha şeffaf olunabilseydi; son iki ayda Altılı Masa’ya dair çıkan birtakım tartışmaların çok daha çarçabuk üstesinden gelinebilirdi.
‘3 SEÇMENDEN 2’Sİ PARLAMENTER SİSTEME GERİ DÖNMEK İSTİYOR, DAHA GÜÇLÜ ANLATMAK GEREKİRDİ’
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem her ne kadar birileri tarafından eleştiriliyor olsa da, “Türkiye’de vatandaşların bu kadar gerçek sıkıntıları varken ekonomik olarak gerçek tahlil teklifleri lisana getirmek gerekir” dense de bu paydaşlık stratejik açıdan manalı. Altı benzemezi bir ortaya getirebilmek için en yanlışsız ortak hissede burası. Öte yandan seçmenlerin de bu türlü bir talebi var. Biz ölçümlerimizde net görüyoruz. 3 seçmenden 2’si parlamenter sisteme geri dönmek istiyor. Bunun içinde iktidara oy veren seçmenlerin bir kısmı da var. Bunu süreç içerisinde daha güçlü anlatmak ve vurgulamak gerekirdi.
Derya Kömürcü
‘ANLAŞAMIYORLAR GALİBA’ TARTIŞMASI BAŞLADI’
Altılı Masa’nın süreç içerisinde yıprandığı değerlendirmeleri de yapılıyor. 290 günlük süreç içerisinde yapılan toplantıların rutinleştiğine dönük de tenkitler kayda geçti. Masanın erken kurulduğunu düşünüyor musunuz?
Altılı Masa bence birinci toplandığı gün değil süreç içerisinde kuruldu. Birinci bir ortaya geldiklerinde her mevzuyu konuşup, uzlaşıp ya da tartışmış değillerdi. Bu evreye gelebilmek için bu sürece muhtaçlık vardı. Ki hala müddete gereksinim olduğu da görülüyor. Bir periyot ortak cumhurbaşkanı adayı konusunda “Her şey çok net lakin açıklamıyorlar, yıpranmasın diye bekliyorlar” algısı vardı. Lakin son bir aydır “anlaşamıyorlar galiba” tartışması başladı. Hasebiyle aşikâr bir vaktin geçmesi gerekiyor. Birtakım açılardan eleştirmek çok gerçek fakat kimi açılardan da neden bu türlü olduğunu anlamak gerekir.
‘YIPRANMASIN DİYE GECİKTİRİLEN CUMHURBAŞKANI ADAYI, GECİKTİKÇE YIPRANMAYA BAŞLIYOR’
Bir mevzuyu kamuoyu önünde ne kadar tartıştırırsanız, bunu tahlile bağladığınızda bunun heyecanı sönmüş oluyor. Ekonomistlerin lisanıyla söylemek gerekirse piyasalar bunu satın almış oluyor. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemi açıklamak için altı ay çalıştığınızda zati herkes o açıklamanın geleceğini bildiği için özel bir şey olmadığını düşünüyor. Emsal bir sürecin cumhurbaşkanı adayı konusunda da olma riski var. Yıpranmasın diye geciktirilen cumhurbaşkanı adayı geciktikçe yıpranmaya başlıyor.
‘KAZANMA TARTIŞMASI ZİYAN VERİYOR’
Peki masanın süreç içerisinde yıprandığı değerlendirmeleri hakkında ne düşünüyorsunuz? Size nazaran de yıprandıysa, “şuradan yıprandı” dediğiniz yer neresi?
Burada üç noktayı dikkate almak gerekiyor. Birincisi şu; bu masanın dağılmaması ve seçime kadar bir ortada gitmesi, bir cumhurbaşkanı adayının ardında durması seçimin kazanılması açısından olmazsa olmaz. Bu masa dağılırsa muhalefet seçimleri kazanamaz. Burada bir tutarsızlık sergilememek gerekiyor. Seçmenin zihninde “Acaba dağılır mı” fikrini oluşturacak açıklamalar, karşılıklı atışmalar olmaması gerekiyor. Aslında muhalif seçmen çok huzursuz, kaybetmekten çok korkuyor. Kazanma tartışması ziyan veriyor.
.
‘ALTILI MASA’NIN SEÇİMDEN SONRA DA ÜLKEYİ BİR ORTADA YÖNETEBİLECEĞİ İZLENİMİ VERMESİ GEREKİYOR’
İkincisi, bundan daha kıymetli. Türkiye’de seçmenler, seçim olduktan sonra istikrarın bozulmayacağına ikna olmak istiyorlar. Bu masa seçim gününe kadar bir ortada olur, yeni cumhurbaşkanını seçtirir, iktidarı gönderir ancak seçimin sonraki günü kendi içinde birbiriyle rekabet etmeye başlarsa Türkiye tekrar istikrarsızlaşır. Türkiye toplumu o kadar borçlu bir toplum ki. Bu istikrarsızlık endişesinin kaynağında da bu yatıyor. Hasebiyle Altılı Masa’nın seçimden sonra da ülkeyi bir ortada yöneteceği izlenimini vermesi gerekiyor.
‘LİDERLER FARKLI NOKTALARA ÇEKİLEBİLECEK AÇIKLAMALAR YAPIYORLAR’
Üçüncüsü; lisan açısından sorun var. Vakit zaman başkanlar farklı noktalara çekilebilecek açıklamalar yapıyorlar. Cumhurbaşkanı adayının açıklanması konusunda kimileri, “Seçim günü tarihi belirli olsun adayımızı çabucak açıklayacağız” diyor. Bu seçmende, “Aday konusunda kasvet yok demek ki, aday muhakkak lakin yanlışsız vakti bekliyorlar” diye düşündürüyor. Fakat çabucak gerisinden öteki bir önder “kazanabilecek adayı arıyoruz” dediğinde iki telaffuzun ortasında önemli bir açı farkı var. Ve seçmenin zihni karışıyor. Seçmen tarafından bu açılardan masa problemli ve kriz varmış üzere algılanıyor.
‘ADAY KONUSUNDA DAHA İHTİMAMLI OLMAK GEREKİR’
Bu yanlış bir strateji mi? Seçmen önderlerin adaylık konusunda ağız birliği yapmasını mı bekledi?
Her mevzuda değil tahminen fakat adaylık konusu çok değerli bir bahis. Altılı Masa’nın ortak cumhurbaşkanı adayı kendi başına kâfi oya ulaşamıyor. Tıpkı vakitte HDP seçmeninin de dayanağını alması gerekiyor. HDP’yle girilen birtakım polemikler, Kürt seçmenlerin hissedebilecekleri şeylerle ilgili bütün açıklamalar çok değerli ve partilerin bu bahiste çok dikkatli olması gerekiyor. Natürel ki kelam birliği her vakit mümkün olmayabilir fakat aday konusunda daha ihtimamlı olmak gerekir.
‘SON BİR AYA KADAR ADAYLA İLGİLİ ÖNEMLİ BİR HENGAME OLDUĞU KANAATİNDE DEĞİLDİM’
Seçmenlerin beklentisini söz ettiniz. Adaylığı açıklama konusunda Altılı Masa gecikti mi?
Bana kalırsa gecikti. Bu tartışmaların olacağını seçmenin öngörmediğini düşünüyorum. Seçmen Altılı Masa’nın bu hususta net olduğunu, günü geldiğinde açıklayacağını bekliyordu. Son iki ayda seçmenin edindiği izlenim “masa dağılır” değil ancak “cumhurbaşkanı adayı konusunda galiba anlaşamıyorlar” hissi oluştu. Son bir aya kadar adayla ilgili önemli bir hengame, çatışma ve hengame olduğu kanaatinde değildim. Bu tartışmaları izlediğimde gördüğüm şey siyasetin kendisi. Siyaset bir güç çabasıysa aktörlerin kendi durumlarını güçlendirmek için yürüttükleri bir tartışma olduğunu düşündüm, düşünüyorum. Oradaki bileşenler kendi oy oranlarının ötesinde masaya bir tartı koymaya çalışıyorlar. Bu da önümüzdeki devirde iktidar nasıl şekillenecek tartışmasında sizin gücünüzü belirliyor.
.
‘YOL KAZASI OLDU’
Altılı Masa’ya yeni bir sandalye ekleneceği tartışması hiç yapılmıyordu. Ta ki Bağımsız Türkiye Partisi Genel Lideri Hüseyin Baş’ın iştirak ve YETERLİ Parti’nin buna takviye talebi gündeme gelene kadar. Bu fikir masaya götürüldü fakat yeni bir sandalye eklenmedi. Genişlemeye dönük adım atılmaması Altılı Masa’nın avantajı mı, dezavantajı mı oldu?
Bence bu tartışmanın çıkması Altılı Masa’nın önemli dezavantajı oldu. Altılı Masa, “Biz oturacağız, çalışacağız, kazanacak ve Türkiye’yi yönetecek cumhurbaşkanını belirleyeceğiz, seçilmesini sağlayacağız, Türkiye’nin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçişinin programını yazacağız” vaadinde bulunuyor. Bunları yaparken Altılı Masa’ya en çok gelen tenkit, “Vatandaşın en hayati problemlerine dair bir şey söylemiyorsunuz” eleştirisi. Altılı Masa bunlarla mesai harcamak yerine BTP’yi alıp almamayı tartıştığında bu vatandaşın zihninde soru işareti yaşatıyor. Vatandaşın gündemi hiç bu değil. Altılı Masa yedi mi olacak sekiz mi olacak hiç umurlarında olduğunu zannetmiyorum. Çok kıymetli şey seçimin kazanılması, geçiş sürecinin güzel yönetilmesi. Bence orada bir yol kazası oldu. Masanın geneli makus bir puan aldı.
‘KEMAL KILIÇDAROĞLU MASANIN SÖZCÜLÜĞÜNÜ YAPAN BİR KONUMDA’
İktidar kanadı HDP’yi de kastederek Altılı Masa’ya dair, “Altı artı bir” nitelemesi yaptı, yapıyor. Bu periyotta masanın kıymetli sacayaklarından YETERLİ Parti’nin HDP’ye yönelik reaksiyonunu gördük. Buna iktidar kanadı mı istikamet verdi? Altılı Masa HDP noktasında nasıl bir tavır benimsemeliydi?
Altılı Masa’nın içindeki altı partiden beşi çok rahat kendi ismine konuşabiliyor. Sessiz olan parti Cumhuriyet Halk Partisi. Zira Kemal Kılıçdaroğlu, CHP Genel Lideri olarak değil, güya Altılı Masa’yı bir ortaya getiren, sözcülüğünü yapan bir pozisyonda. Hatta bir adım öteye gidelim bir ortak cumhurbaşkanı adayıymış üzere davranıyor, telaffuzlarını bunun üzerine kuruyor. Burada bir şeyden feragat ediyor. Kendi partisini büyütmek yerine ortak bir şeyi büyütmeye çalışıyor. Meğer onun dışındaki partiler kendi partilerinin gücünü de korumak ya da artırmak için çeşitli telaffuzlarda bulunuyorlar.
‘HDP’Lİ SEÇMENLERİN OY VERMESİNİ DİLEK ETMEK ZORUNDASINIZ, YOKSA KAZANAMIYORSUNUZ’
HDP üzere meşakkatli ve güç bir mevzuda partilerin tek tek konuşması yerine masanın sözcüsü pozisyonunda üzere algılanan Kemal Beyefendi üzerinden o alaka ve irtibatın sürdürülmesi hem tek tek partilerin yıpranmasını maniler hem de Altılı Masa’nın baş karışıklığı imajını maniler. Daha da ötesi siz sevin sevmeyin, isteyin ya da istemeyin lakin ilan edeceğiniz ortak cumhurbaşkanı adayına HDP’li seçmenlerin oy vermesini dilek etmek zorundasınız, yoksa kazanamıyorsunuz. Birebir durum iktidar için de geçerli. Bu durum yokmuş üzere davranılamaz. O halde bu süreç iki tarafa da ziyan vermeden geçirilebilir.
.
‘PSİKOLOJİK ÜSTÜNLÜĞÜN MUHALEFETE GEÇEBİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM’
CHP önderi Kılıçdaroğlu’na ait “Altılı Masa’nın sözcüsü” sözünü kullandınız. Bu “sözcülük” tam manasıyla gerçekleşebildi mi yoksa masadaki partilerin temsilcilerinin açıklamaları bu “sözcülük” halinin motivasyonunu mu kırdı?
Son devirde bu türlü bir motivasyon kırıklığı ya da hayal kırıklığı var üzere geliyor bana. Şöyle de geliyor; üste hakikat daima yükselen bir çizgi olmaz. Oy oranlarında da siyasi meslekte de gerçek hayatta da olmaz, zikzaklar olur. İki aydır iktidarın toparlamak için bir şeyler yaptığını görüyoruz. Muhalefet içinde de birtakım tartışmalar yaşandığını görüyoruz. Bunlar yaşanacak ve ocak, şubat üzere muhalefetin adayını, programını ve projelerini netleştirmiş bir formda rüzgârın yine muhalefetten tarafa eseceğini, hayal kırıklıklarının süratle onarılabileceğini, ruhsal üstünlüğün seçmen nezdinde de muhalefete geçebileceğini düşünüyorum.
‘MASA BÜTÜN PARTİLERE, SAHİP OLMADIKLARI SEÇMEN KÜMELERİNDE MEŞRUİYET SAĞLIYOR’
Kamuoyu araştırmalarıyla seçmenlerin nabzını da yakından tutuyorsunuz. Altılı Masa’nın kurulduğu günden bu yana alacağı oya dair değişimler neler? Anketlerde masanın oy oranı yükseliyor mu?
Altılı Masa kendi aritmetik toplamından daha değerli bir şey. Altılı Masa’daki altı partinin oylarını yan yana topladığımızda bulduğumuz sayıdan daha değerli bir şeyi simgeliyor. Masa bütün partilere, sahip olmadıkları seçmen kümelerinde meşruiyet sağlıyor. Örneğin Kılıçdaroğlu’nun bu masada Ahmet Davutoğlu, Ali Babacan ve Temel Karamollaoğlu ile oturuyor olması CHP’nin muhafazakâr seçmenlerden aldığı oy oranını artırmayabilir fakat hem onlara sesini iletmesini sağlar hem de seçimden sonra iktidar el değiştirirse yeni iktidarın toplumsal meşruiyetini artırır. Türkiye’nin yüzde 50’sinin iktidarı, toplumun, ideolojik yelpazenin çabucak hemen tamamının temsilcisi olma imkanını sağlar.
‘SON İKİ AYDA KAZANABİLİR Mİ TARTIŞMASI BAŞLADI’
Muhalefetin oy oranıyla iktidarın oy oranı olarak bakacak olursak; şubattan eylül ve ekime kadar muhalefet oylarında bir artış gözlemledik. İktidarın oylarının daha düştüğü bir tablo gözlemledik. Mümkün cumhurbaşkanı adayları olarak da sorduğumuzda örneğin Kemal Kılıçdaroğlu’nun temmuz ayında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 8 puan önüne geçtiğini gördük. Ki bundan bir yıl evvel bu oran baş başaydı ve seçmenler “kazanabilir mi” tartışması yapıyordu. Masa kuruldu ve altı yedi ay bu tartışma bitti. Sorduğumuz bütün mümkün adaylar Erdoğan’a fark atıyordu. Son iki ayda tekrar “kazanabilir mi” tartışması başladı. Bence bunun ilacı ortak adayın muhakkak olmasıdır. Ortak aday aşikâr olduktan sonra tüm önderler ve mümkün adaylıkta ismi geçen belediye liderleri gerisinde durursa, muhalefet bir yanılgı yapmazsa seçimi kazanma ihtimalleri çok yüksek.
‘CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN BU ALTI BAŞKANIN BİR ORTAYA GELMESİNDEN ÇOK RAHATSIZ’
İktidar kanadının kurulduğundan bugüne Altılı Masa’ya bakış açısını nasıl değerlendiriyorsunuz?
İktidarın siyasal atılımlar yapması çok doğal. GÜZEL Parti’nin Altılı Masa’dan ayrılıp Cumhur İttifakı’na katılacağını düşündüğünüz için değil lakin kamuoyunun zihnini bulandırmak için bu cins atılımlar yapabilirsiniz. En başından itibaren Cumhurbaşkanı Erdoğan bu altı başkanın bir ortaya gelmesinden çok rahatsız. Altı önderin birebir masada olması “seçmen kaybederim” tedirginliğinden çok muhalefetin bu formda bir ortaya gelip meşruiyet sağlaması rahatsız ediyor. Son seçimlerde Saadet Partisi’nin Millet İttifakı’nda olması aman aman oy getirmedi ancak öteki bir şeyi sağladı.
‘İKTİDARIN YÜZDE 50+1’İ BULMASI ÇOK ZOR’
Son iki aydır çabucak hemen bütün araştırmalar iktidarın, bilhassa Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yine seçilmesinin çok sıkıntı olduğunu ortaya koyuyor. Yüzde 50+1’i bulması çok sıkıntı. Bugün azınlıkta olan aslında iktidar. Hasebiyle Erdoğan’ın bugüne kadar en güzel yaptığı şey oylarını artırmak, yeni seçmen kümeleri kazanmak değil. Karşı tarafı bölerek, bir grup siyasi mühendislikler yaparak seçim kazanma atakları oldu. Artık de benzeri hesaplar içinde olunduğu görülüyor. Bir atak Altılı Masa’nın dağılması, bir başkası tutarsızlık manzarası vermek.
‘ALTILI MASA’DAN BİRİSİ KALKIP KARŞI TARAFA GEÇSE SEÇMENLERİNİ GÖTÜREBİLİR Mİ?’
Bir müddettir kamuoyu araştırmaları yapıyoruz. “Altılı Masa’dan biri kalkıp karşı tarafa geçse seçmenlerini götürebilir mi?” “Tercih ettiğiniz parti ittifak tercihini değiştirse ne yaparsınız” diye sorduğumuzda bilhassa muhalefet tarafından iktidar tarafına geçişte çok önemli reaksiyon var. Örnek olarak söylüyorum; UYGUN Parti’ye oy veren birisi parti ittifak tercihini değiştirirse onunla gidecek diye bir durum yok. Partiler de bunun, kendi seçmenlerinin reaksiyonlarının farkında.
Yani Altılı Masa’dan Cumhur İttifakı’na geçen bir siyasi parti seçmenlerini bu ittifaka götüremiyor.
Tamamını götüremez.
İktidar kanadı, en gelebilir kitleyi UYGUN Parti olarak mı görüyor?
Gelebilirlikten çok masadan koparılsa masaya ziyan verecek öge ÂLÂ Parti olduğu için buradan bir strateji kurulmaya çalışılıyor. Hem DÜZGÜN Parti-HDP tartışması hem de Kemal Beyefendi üzerinden “kazanabilir- kazanamaz” tartışması CHP ile DÜZGÜN Parti ortasında bir uyuşmazlık varmış izlenimi yarattı. En yumuşak karın üzere algılandıkları söylenebilir.
ALTILI MASA’NIN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI
Son olarak size nazaran Altılı Masa’ya bugünden baktığınızda en avantajlı ve en dezavantajlı tarafları nelerdir?
Altılı Masa’nın, genel olarak muhalefetin en avantajlı yanı iktidarın kendisi. Yüzde 50-50 kutuplaştırma stratejisiyle ülkeyi yönetip sonra bunu yüzde 30-35 aralığına geriletmiş bir iktidar var. Yine kazanmak istiyorsa kendisini tekrar yüzde 50’ye çıkarmak zorunda olan ya da muhalefeti yüzde 35’e indirmek zorunda olan iktidarın kendisi. O yüzden muhalefetin eli bu manada çok rahat, çok büyük avantajı var. Altılı Masa’nın en büyük dezavantajı da bunu sağlayabilmek için bölünmemesi, bir ortada kalması gerekiyor. Bunu yaparken HDP seçmenini de ikna edebilmesi gerekiyor.