Roni Kaya
Kendisiyle sanırım 2002 yılında tanışmıştım. Şimdi çok genç, şimdiki üzere güç dolu güler yüzlü bir avukattı. Mütevazi, küçük bir hukuk ofisi vardı. Adliye, ofis ve parti ortasında mekik dokuyordu. Daha sonraları bizim için en uygun haber kaynağı oldu. Kimden kelam ediyoruz; doğal ki çîrokbêj, yani öykü anlatıcısı Ayhan Erkmen’den…
Kars’ın o keskin kış soğuğunda başlamıştı dostluğumuz. O gün bugündür zarurî hallerin dışında kesintisiz bir formda görüşürüz. Bir ortaya geldiğimizde ağız dolusu kahkahası bize güç veriyor, umudumuza umut katıyor. Hani derler ya; bir öyküsü olmalı insanın. Güya tam da Ayhan Erkmen için söylenmiş bir kelam. Çocukluğunda dinlediği kıssaların tesirinden kurtulamadığı üzere yüzlerce kıssa ile doldurmuş heybesini. Bu türlü renkli bir kişiyi anlatmak sıkıntı. Tıpkı insanın kendisini anlatması ne kadar güç ise sevdiği tanıdığı birini anlatmak da o kadar zordur. Hele hele o kişi Ayhan Erkmen ise.
Ayhan Erkmen, 1973 yılında Kars’ta dünyaya gözlerini açtı. Kendi tabiriyle “Elektriğin olmadığı, köy odası kültürünün büyülü dünyasında, kelamlı Kürt edebiyatının taşıyıcıları çirokbêjlerden hikayeler, dengbêjlerden klamlar dinleyerek” büyüdü. 1998 yılında Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirip 2004 yılına kadar Kars’ta hür avukatlık yaptı. 2004 yılında Digor’a bağlı Dağpınar beldesinde belediye lideri seçildi. Bölgenin ağır siyasi atmosferine karşın hiç kasılmadan, gerilmeden güler yüzünü ve kahkahasını hiç eksik etmeden, fırsat buldukça
gitarıyla belde ahalisine minik konserler vermekten geri durmadı. Söylediği ‘Hewler/Sipan Sipane Xelate’ isimli ezgi hala kulaklarımda çınlamaya devam ediyor.
Ayhan Erkmen’le sayfalar dolusu anılarımız var. Ama bir adedini anlatmadan geçemeyeceğim.
Ayhan belediye lideri olduğu periyotta, ben de gazetecilik mesleğini sürdürmeye çalışıyordum. Bir gün beni aradı, Van’a gelmek için yola çıktığını söyledi. Ben, Ayhan Erkmen ve bir arkadaşımızla bir arada bütün gün Van Gölü havzasını dolaştık. Nemrut kraterlerine çıktığımızda ise artık karanlık çökmüş, gece yüzünü göstermeye başlamıştı. O gece Ahlat’ta kalmaya karar verdik. Çabucak Van Gölü’nün tabanında olan Ahlat taşından yapılmış bir otelde konakladık. Gölün kıyısına oturduk, gökyüzündeki yıldızları izledik. Yıldızlar birbirlerine kur yaparcasına göldeki yakamozlara göz kırpıyorlardı. Ağır ağır gelen dalgalar kıyıya vurarak çıkarttıkları sesi cırcır böceklerinin süper korosuna eşlik ediyordu. Ayhan Erkmen de yeniden her zamanki üzere elinde gitarıyla ‘Sipan Sipane Xelate’ yapıtını söylüyordu. Otelin garsonu geldi “Abi Müdür beyefendi sizi çağırıyor, müzisyenler buraya gelsinler bize de çalsınlar” diyor. Üçümüz birbirimize bakıp güldük, Ayhan Erkmen’e takıldık, “Olur olmaz her yerde eline gitarı alırsan bizi müzisyen sanarlar olağan.”
YAZARLIK SERÜVENİ
Erkmen’in birinci kitabı, 2006 yılında Karslı şair ve avukat Abdurrahman Alaca’nın hayatı ve şiirlerini anlatıyordu. Kitap, ‘Abdurrahman Alaca- Edo Dêran’ ismi ile Peri Yayınları etiketiyle yayımlandı. 2009 yılında ‘Şev û Deng’ (Gece ve Ses) isimli şiir kitabı Jan Dêran mahlası ile Lis Yayınevi tarafından yayımlandı. Lakin coğrafya yazgıydı ve 2009 yılında başlayan tutuklama furyasına 2011 yılında onu da kattılar. Ayhan Erkmen, 2018 yılının sonuna kadar cezaevinde kaldı. O müddet içerisinde heybesini öykülerle doldurdu. Bol bol okudu, araştırdı, yazdı, çizdi. Hiçbir şey onun azmine ve sıcak gülüşüne gölge düşürmedi. Tekrar kendi tabiriyle, “İnsanlar için sıradanlaşan şeyler, benim öyküme ışık oluyor. Bazen bir obje, bazen bir insanın hisleri, beni andan koparıp alıyor ve kendimi bir hikaye avında buluyorum.”
Acıların katmer katmer yaşandığı bu coğrafyada kıssaların olmaması mümkün mü? Müellif John Berger’in dediği üzere değerli olan, “bakmak ile görmek ortasındaki farkı” bulabilmektir. Erkmen’in hikâyeciliği böyledir. İnsanın göremediğini ıskalayıp gittiğini o görür, bir arkeolog üzere inceler, yok olmaya yüz tutmuş kıssanın üstündeki tozunu dikkatlice alır, kuyumcu titizliğiyle işler ve büyük bir ustalıkla kendi maharetini de katarak dinleyenin, okuyanın beğenisine sunar.
Erkmen’in ‘Kars Öyküleri/ Çirokên Qersê’ kitabı iki lisanda Kars Belediyesi tarafından yayımlandı. 2021 yılında ‘Serhat Öyküleri/ Çîrokên Serhedê’ isimli kitabı da tekrar iki lisanda Günce Yayıncılık tarafından yayımlandı. 2022 yılında ‘Çirokên Dengbêjan’ kitabı da tekrar Günce Yayıncılık tarafından okuyucuya ulaştırıldı. Erkmen, hikaye derleme işini hala köy köy dolaşarak devam ettirmekte ve dengbêjlerle birlikte kent şehir dolaşarak hikayeler anlatmakta.
YÜZLERCE ÇİROK (HİKÂYE) BİRİKTİRDİM
Ayhan Erkmen, kendi ismine açtığı kanalında bugüne kadar 125 görüntü hikaye yayınladı. Yeniden kendi tabiri ile elinde “izleyiciye ve okuyucuya ulaşmayı bekleyen hiç istisnasız yüzlerce hikaye var.” Son günlerde yaptığımız bir sohbetinde uzun uzadıya, “Kürtçe hikaye anlatan bir adres olduğundan dünyanın dört bir yanından Kürtlerin kendisine ses, fotoğraf, imaj kayıtları göndererek” yeni hikayelerin kapısını açtığından bahsetti; “öyküler yalnızca ülkeden değil, yeniden kendi tabiri ile “bazen Belçika’dan geliyor, bazen Sibirya’dan, bazen Horasan’dan…”
‘DENGBÊJLERLE TIPKI SAHNEDE ALMAK BİR ONUR’
Ayhan Erkmen, dengbêjlerle sık sık tıpkı sahneye çıkıyor. O hikaye anlatıyor, dengbêjler de stranlar seslendiriyor. Neden dengbêjler ile sahnede aldığını sorduğumda gülerek şu yanıtı veriyor: “Dengbêjler bizim kelamlı edebiyatımızın kelamlı taşıyıcılarıdır, olağan ki dengbêjlerle birebir sahnede yer almak benim için büyük bir zevk, büyük bir onur. Kaldı ki dengbêjlerden öğreneceğimiz o kadar çok şey var”. Dinleyiciler dengbêjlerden büyük keyif aldığını söylüyor. Ben de Erkmen’e hak veriyorum, Kürt kültürünü tanımak için mutlaka dengbêjlere daha çok kulak vermek gerekiyor. Dengbêjlerle hasbihâl olmak, yarenlik etmek Ayhan Erkmen çîrokbêjliğine farklı bir mana ve değer katıyor. Erkmen, “yer yer interaktif olan programlardan sonra, her seferinde heybeme birkaç hikaye atarak ayrılıyorum aktiflik yerinden” diyor…
İLGİ ODAĞI
Bölge vilayetlerinin dışında, son bir yılda İstanbul’da bile Beyoğlu’nda MKM de, Esenyurt’ta Gölge Kültür Sanat’ta, Kadıköy’de Barış Manço Kültür Merkezi’nde, Ataşehir’de Cemal Süreyya Kültür Merkezi’nde sahne alan Erkmen’in dengbêjlerle birlikte sahne aldığı canlı performanslarına bilhassa gençliğin ilgisi umut verici… İzlemekle kalmayan gençlerin aktiflik sonunda, Erkmen’e kitap imzalatmaları ve fotoğraf çekmeleri Kürtçeye olan ilgi konusunda umut verici. Biz de umudun daha da büyümesi için Ayhan Erkmen’den daha çok çîrok dinlememiz gerektiğine inanıyoruz. Kendisine de muvaffakiyetler diliyoruz.