*Gülseren Onanç
Amcası aşkının peşinden gidip tahtı reddetmeseydi ve ailesinde bir erkek çocuk olsaydı biz bir bayanı yetmiş yıl Birleşik Krallık hükümdarı olarak göremeyecektik. İngiltere’nin tahtta en uzun kalan hükümdarı, dünyanın en güçlü şahsı Kraliçe Elizabeth dün yaşamını yitirdi.
İstikrarı korudu, bayanlara liderlik konusunda ilham verdi
Monarşi aykırılığı ile bilinen the Guardian gazetesi editoryal yazısında “Doğduğunda Krallığın üzerinde güneş batmıyordu, vefat ettiğindeki Birleşik Krallık orta büyüklükte ve geleceği belirli olamayan bir ülke. O tahta geldiğinde emperyalist kibir “Elizabeth Çağı” olarak isimlendirilecek bir periyodun başlamasını öngörüyordu. Fakat bu gerçekleşmedi. Elizabeth pragmatik bir ihtimamla tarihî değişime ahenk sağladı. İngiliz monarşisinin aralıklı kutsal kimliğini kendi kişiliğinde toplayıp, laik temellere dayanan bir varoluşu kabul etti. Yaşadığı mühlet boyunca kendi ülkesinde ve dünyada çığır açan değişiklikler olmasına karşın, O yadsınamaz bir istikrar kaynağı oldu” diyor.
Dünyanın en ileri demokrasisi olmakla övünen, güçlü bir parlamenter sisteme sahip Birleşik Krallık’ta, 90’lardan beri devam eden monarşi tersliğine karşın, Elizabeth saygınlığını koruyabildi. Başbakanı atamak, Parlamento açılışında programı okumak üzere sembolik sorumluluklar dışında günlük siyasetin dışında kalmayı başardı. Kamusal alanda pek görünmedi, göründüğü ender vakitlerde da Kuzey İrlanda’nın yine barışmasına takviye olmak üzere birleştirici bir rolü oldu. Büyük amcasını suikast ile öldüren bir örgütün önderi ile el sıkışmaktan çekinmedi. Özgürlüklerini elde eden Afrika ülkelerinin liderleri ile barışçıl ve saygın alakalar kurmayı başardı.
Kraliçe Elizabeth ülkesi için yeri doldurulamaz bir boşluk bırakarak bu dünyadan ayrıldı. Bundan sonra monarşinin nasıl devam edeceği, devam edip edemeyeceği oğlu Charles’ın annesinin saygınlığını koruyup koruyamayacağı tartışılacak. Her ne kadar artık tahta bayan yahut erkek fark etmeden en büyük çocuğun geçmesi karara bağlansa da, üç nesil krallığa erkeklerin geleceği kesin.
Kraliçe Elizabeth’in varlığı dünyada bayanların da en güçlü makamlarda yer alabileceğinin sembolü olarak kıymetliydi. 2013 yılında, demokrasi ve hukukun üstünlüğü, söz özgürlüğü ve cinsiyet eşitliğini unsurları kapsayan 54 üye devlet tarafından kabul edilen birinci İngiliz Devletler topluluğu evrakını imzalayarak toplumsal cinsiyete dayanağını açık olarak gösterdi.
Saltanatı boyunca her yerde bayanları güçlendirme konusunda büyük bir tesiri oldu, bayanlara liderlik konusunda ilham verdi.
Her ne kadar Kraliçe Elizabeth feminizm konusunda sessizliğini korusa da, Netflix’in ünlü dizisi Crown’da kraliçeyi oynayan aktris Olivia Colman, Kraliçe’yi “esaslı bir feminist” olarak tanımadı ve ona hayran olduğunu söyledi.
İnsan kaynakları idaresi doçenti Sue Williamson, “Kraliçe Elizabeth liderlikte bayanlar için bir rol model oldu; güçlü erkekler ve dünya önderleriyle nasıl başa çıkılacağını gösterdi lakin birebir vakitte toplumsal cinsiyet eşitliğini her vakit ilerletmemiş olan klâsik aile bedellerini de savundu” diyor.
Ölümünden iki gün evvel Liz Truss’u Birleşik Krallık’ın üçüncü bayan başbakanı olarak atayan Kraliçe’nin ülkesinde ve dünyada bayan liderliği için rol model oldu.
Yeni ‘Demir Leydi’ Liz Truss beyaz erkekleri kıymetli konumlara getirmedi
Margaret Thatcher ve Theresa May’in akabinde Birleşik Krallık’ın üçüncü bayan başbakanı olan Truss muhafazakar partinin demir leydi geleneğinin devamı olacak üzere. Oxford Üniversitesi’nde ideoloji, siyaset ve iktisat okuyan Truss öğrenciyken siyasi faaliyetlere etkin olarak katılmış. 2001 yılında siyasete atılan Truss 2006 yılında Londra’da Greenwich belediye meclisi üyeliğine seçildi ve 2008’den itibaren merkez sağ niyet kuruluşu Reform’un lider yardımcılığını üstlendi. Parlamentoya seçildiği 2010’dan bu yana yükselişi devam ediyor. Hükümette iç ve dış siyasete ait bir dizi kıymetli vazifeye getirilen Truss, 2019’dan beri Bayan ve Eşitlik Bakanı 2021’den beri Dışişleri Bakanı olarak misyon yaptı.
Liz Truss’un yeni kabinesi evvelki kabinelerden farklı; en değerli 4 durumda da beyaz erkek yok, yüzde 35’i bayan, yüzde 30’u siyahi Asyalı yahut azınlık kümelere ilişkin, yüzde 70’i ise özel okul mezunu.
Bakanlıktan bayan sözcüğünü kaldıran bayan başbakan
İngiltere’de bayanlar, Liz Truss’un kabinesinde toplumsal cinsiyet eşitliğine odaklanacak bir bakana yer vermemesi ve Nadim Zahawi’yi hem Hükümetler Ortası Bağlantılar hem de Eşitlik Bakanı olarak atamasına reaksiyon gösterdi. Muhalefet, kendisi daha evvel Bayan ve Eşitlik Bakanı olarak misyon yapmış yeni başbakanın Bakanlığın isminden ‘kadın’ sözcüğünün kaldırılmasını bayan gündemini değersizleştirmek manasına geldiğini söylüyor. Truss’ın dış siyasette göçmen tersliği ve Ukrayna’ya dayanak siyasetine devam edecek.
“Bir gece birden gelebiliriz” açıklamasını Kınıyoruz, barış talep ediyoruz
Yanı başımızda Ukrayna-Rusya savaşı devam ederken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Yunanistan’a yönelik olarak eril militarist bir lisan kullanarak söylediği “Bir gece birdenbire gelebiliriz” açıklamasını kınıyoruz. Bundan iki yıl evvel Türkiye ve Yunanistan ortasında tırmanan Doğu Akdeniz gerginliğe son vermek üzere Ege’nin iki yakasındaki binlerce bayan DUR demiştik.
İki yıl evvel de söylediğimiz üzere; Yunanistan ve Türkiye’nin uyuşmazlıklarını barışçıl ve ihtimamlı bir diplomasi ile çözebileceklerine inanıyoruz. İki yıl evvel binlerce bayan olarak dinlendirdiğimiz Yunanistan ve Türkiye toplumlarının barış içinde, yan yana yaşamasını talebimizi yineliyoruz.
Kraliçe Elizabeth’in bıraktığı liderlik mirasını bayanlar ülkelerinde ve dünyada barışı inşa ederek koruyacaklar.
Kraliçe öldü. Yaşasın bayanlar.
Bu yazı, SES, Eşitlik, Adalet ve Bayan Platformu’ndan alınmıştır.