ABD’nin Milwaukee şehrinde düzenlenecek bir stant için Paris’ten yola çıkan Picasso’nun meşhur tablosu “Portrait of a Woman and a Musketeer” 1969 yılının şubat ayında Boston’da Logan Havaalanı’nın yükleme kısmında kayboldu.
FBI’ı alarma geçiren olaydan iki ay sonra, tablo kimliği meçhul şahıslar tarafından Hoş Sanatlar Müzesi’nin kapısına bırakıldı.
Peki sinemalara mevzu olabilecek kayboluş öyküsünde neler yaşandı? İşte yıllar sonra ortaya çıkan ayrıntılar…
* * * * *
Şubat ayının sonlarında uzun süren kar yağışı Boston’ı felç etmişti. Havaalanı da dahil olmak üzere, tüm kent metrelerce karın altında kalmıştı ve kargo uçaklarının teslimatları önemli halde aksamıştı. Büyük konteynerler devrilmiş, bedelli kargolar ortalığa saçılmıştı.
Konteynerlerin birinde bulunan ve o günkü piyasa bedeli on binlerce dolar olan bir Picasso tablosunun kayıplara karıştığının duyulması kentte büyük bir infiale neden oldu.
‘BUNDAN NASIL KURTULACAĞIZ?’
Forkliftten düşen bir sandık havaalanında misyonlu Bill Rummel’ın önüne yuvarlanmış, genç adam da tablodan bihaber halde kargoyu arabasının bagajına götürmüştü.
Rummel, sandığı konuta getirdiğinde şok edici gerçekle karşı karşıya kaldı. Picasso’nun ünlü tablosunu çalmıştı ve durumu düzeltmek için iş işten çoktan geçmişti.
Nişanlısı Sam içinde bulundukları durum karşısında paniğe kapılarak polise gitmeleri gerektiğini söyledi. Ama bu Bill Rummel’ın tutuklanmasına yol açabilirdi.
Geçtiğimiz günlerde The New York Times’a konuşan Sam Rummel, “’Bundan nasıl kurtulacağız?’ diye düşünüyorduk. Tablodan kurtulmamız mümkün değildi; ne geri verebiliyorduk ne de karşılığını ödeyebilecek bir maddi gücümüz vardı” dedi.
Bill ve Whit Rummel kardeşler…
ŞEHRİN ‘YAKA SİLKTİĞİ’ İKİ KARDEŞ
O anda Bill Rummel’ın aklına kendilerini bu durumdan kurtaracak kişi geldi. Sıkıntıları ortadan kaldırma konusunda epeyce yetenekli olan ve başı her sıkıştığında kendisini kurtaran kişinin telefonu ezberindeydi. O kişi babası Whitcomb Rummel’dı…
Bill’in babası Whitcomb, çocuklarının küçük yaştan itibaren bir şeyleri “aşırmalarına” ziyadesiyle alışıktı. Bill ve kardeşi Whit, 1950’lerde büyüdükleri kasaba olan Maine eyaletine bağlı Waterville’de isimleri çıkmış küçük hırsızlardı.
İki kardeş bozuk para koleksiyonları için parkmetreleri kırıyor, dükkanlardan kalem çalıyor ve hurdaya çıkarılan araçların radyolarını söküyordu. Bu hırsızlıklar kardeşlerin başlarını sıklıkla belaya sokuyor ve babalarını uğraştırıyordu.
Her hırsızlık olayından sonra Baba Rummel, karakola çağrılıyor ve çocuklarını denetim altında tutacağının kelamını vererek onları polisin elinden kurtarıyordu. Bir seferinde 12 yaşındaki Whit, bir kıyafet mağazasında hırsızlık yaparken yakalanmış, Whitcomb oğlunun bir yıl boyunca hiçbir mağazaya girmemesi şartıyla özgür bırakılmasını sağlamıştı.
Bugün 76 yaşında olan Whit o günleri anlatırken, “Kola almak için köşedeki bakkala girmem dahi yasaklanmıştı” sözünü kullandı ve ekledi:
“Annem pantolon deneyebilmem için seçtiği kıyafetleri otomobile getirmek durumunda kalıyordu. Zira kıyafet mağazasına girmem katiyen yasaktı.”
‘BABAM BİZE KARŞI ÇOK SERTTİ’
İki kardeş hiçbir vakit babalarına karşı gelmeye cüret edemiyordu. O günleri The New York Times’a anlatan Whit Rummel, “O her şeyi bilirdi. Her şeyi gördüğünü ve yaşanan her şeyin onun kulağına gittiğini bilirdik” diye konuştu.
Zor bir çocukluk geçirdiklerini, annelerinin yakalandığı grip sonucu erken yaşta hayatını kaybetmesinin akabinde bir müddet teyzeleriyle yaşadıklarını, liseden sonra ise yine babalarının yanına döndüklerini söyleyen Whit, “Babam bize hiç sarılmazdı. Konutta epeyce enteresan vakitler geçirmiştik. Bazen çok eğlenceliydi ve hatta çılgınca eğlenebiliyorduk ancak birçok vakit babam bize karşı çok sertti” diye konuştu.
Rummel kardeşler Waterville’den ayrıldıklarında kent de rahat bir nefes almıştı.
Whit, New Orleans’taki Tulane Üniversitesi’ne kaydolurken Bill Michigan’da Kıyı Güvenlik’te misyon çalışmaya başladı. Kıyı Güvenlik vazifesi 1968’de sona erdiğinde Bill, o vakitler ülkenin en büyük kargo havayolu şirketi olan Emery Air Freight’ta işe girdi. Ufak tefek hırsızlıklar yapan biri için hayli cazip bir yer olan şirkette gece vardiyasında çalışıyordu.
Whitcomb Rummel
TABLO, 40 BİN DOLARA ABD’YE GELDİ
Bill’in havaalanındaki yükleme kısmından “aşırdığı” sandığın içinden çıkan “Portrait of a Woman and a Musketeer” tablosunun kıssası de epeyce enteresan.
Picasso, 80’li yaşlarının sonlarında Rembrandt’tan esinlenerek silahşor figürlerine ilgi duymaya başlamıştı. Bu tablo da o periyoda ilişkin bir eserdi. New York Üniversitesi’nde sanat tarihi profesörü olarak vazife yapan Pepe Karmel, “Bu onun son periyot çalışmalarının idée fixe’iydi (saplantısı). Sanırım o devir kendisine ‘Benim sanatım eski ustalarla nasıl bir bağ kuracak?’ diye soruyordu” ifadesini kullandı.
Tabloyu ABD’ye getiren kişi ise o periyot galeri sahibi olan Irving Luntz’dı. Luntz bu yapıtı Paris’te Picasso’yu desteklemesiyle tanınan Daniel-Henry Kahnweiler’den 40 bin dolar karşılığında satın almıştı.
Eser, Milwaukee yolunda birden kayboldu. Kargo şirketi ile temasa geçen Luntz, meydana gelen fırtınalar nedeniyle tüm taşıma ağının çöktüğünü öğrendi. O karmaşada Picasso tablosu da kayıplara karışmıştı ve hiç kimse nitekim ne olduğunu bilmiyordu.
Luntz, günlerce tablosunu aradıktan sonra FBI ile temasa geçti. FBI’ın birinci işi Logan Havaalanı’nın etrafını araştırmak oldu.
‘ELİMDE NE OLDUĞUNU ASLA VARSAYIM EDEMEZSİN’
Diğer yandan Bill Rummel’ın kıssası daha yeni başlıyordu. Rummel o günlerde yaşadıklarını 2007’de konuk olduğu “This American Life” radyo programında anlattı.
O gün havaalanının altüst olduğunu tabir eden Rummel, yöneticilerinden birinin kendisine ortalığı düzenleme misyonu verdiğini söyledi. Rummel, yöneticisinin kendisine etiketi düşen bir sandığı işaret ederek, “Bu akşam meskene giderken yanında şunu da yanında götür” dediğini aktardı. (Rummel’ın hatırladığına nazaran, o yönetici daha sonra hırsızlık kuşkusuyla işten çıkarıldı.)
Sandığı 1962 model Chevy Impala’sının bagajına yerleştiren Rummel, meskene geldiğinde karşısında Picasso’nun ünlü tablosunu buldu.
Bugün 79 yaşında olan Sam Rummel, Bill ile ortalarında geçen diyalogları The New York Times’a aktardı:
“Beni arayıp ‘Elimde ne olduğunu asla iddia edemezsin. Bu bir Picasso!’ dedi. Ben de ona ‘Sarhoş musun sen?’ diye çıkıştım.”
Sam konuta döndüğünde tablo duvara yaslanmış halde duruyordu. Bill’in “Görmek ister misin?” sorusu üzerine Sam çok net bir yanıt vermişti: “Tabii ki hayır!”
Sam ve Bill Rummel
‘BABAMIZI ARADIN MI?’
Çift tabloyu merdiven boşluğuna kaldırıp mümkün olduğunda gizlemeye çalıştı. Sam Rummel, “O şeyi dolabımızın artlarına ittik ve önünü bir sürü şeyle doldurduk. Bir daha da üzerine konuşmadık” dedi.
Ancak ortada önemli bir sorun vardı. Sam ve Bill tablonun başlarına bir iş açabileceğinden tasa ediyordu.
Ne yapacağını bilemeyen Bill Rummel, sanat konusunda daha bilgili olan kardeşi Whit’i aradı. Bir seferinde kardeşinin yatak odasına asmak için kütüphanedeki kitaptan Picasso’nun bir fotoğrafını yırttığını hatırlayan Bill, yaşanan olayı Whit’e uzun uzun anlattı.
Whit’in birinci sorusu: “Babamızı aradın mı?” oldu.
Çocukken yaptıkları hırsızlıklardan sonra babalarının devreye girerek sorunu çözdüğünü hatırlayan Bill, Whitcombe Rummel’ı arayarak meskenine davet etti.
İKİ SEÇENEK: KREMŞANTİ Mİ SICAK ÇİKOLATA MI?
Whitcomb Rummel büyük oğlunun ezasını dinledi ve sakince gazozundan bir yudum alarak, oğluna iki seçenek sundu:
“Kremşanti mi, sıcak çikolata mı?”
İlk seçenek yani kremşanti, Picasso tablosunu babasının ortak olduğu Waterville’deki restoranın temeline gömmeleri manasına geliyordu. 30 yıl sonra tabloyu ortaya çıkartabilir ve tabloyu küçük bir servet karşılığında satabilirlerdi.
İkinci seçenek olan sıcak çikolata ise tabloyu iade etmekti. Bill, “Ben bu tabloyu geri vereceğim” dediğinde babası, “Bu mevzuda sana yardım edeceğim” diyerek oğlunu ve gelinini sakinleştirdi.
BABA OĞUL TABLOYU GERİ GÖNDERMEK İÇİN OPERASYONA BAŞLADI
Whitcombe Rummel, New Orleans’taki küçük oğlu Whit’i telefonla aradı ve ona izi sürülemeyecek bir not hazırlaması için detaylı talimat verdi. Yüksek kalite kırtasiye gereci kullanmasını, sağ elle yazmasını (Whit solaktı), cümlelerin sanatsal olmasını ve mektubu havayolu postası ile belirteceği adrese postalamasını istedi.
Bu sırada, FBI da teyakkuz halindeydi. Kuzeydoğudaki bölgesindeki casusların tamamı çalınan tabloyu aramaya koyulmuştu.
Birkaç gün geçtikten sonra yeni bir trençkot ve bir plânla oğlunun yanına gelen Baba Rummel, birinci evvel tablonun ambalajına bol bol vazelin sürdü, akabinde küçük oğlunun yazdığı mektubu da ambalaja iliştirdi. Trençkotunu, şapkasını, eldivenini giydikten sonra güneş gözlüğünü taktı; gitme vakti gelmişti…
1 Nisan günü Rummel’lar hayatları boyunca unutamayacakları bir ânı paylaşıyordu. Çalıntı Picasso tablosunu arabaya yükleyerek yola çıktılar. Bill babasının her söylediğini harfi harfine dinliyordu. Boston’daki Huntington Caddesi’ne giden ikili arabalarını burada park etti.
Yaşlı Rummel tabloyu bir taksiye yükledi ve sürücüye 20 dolar uzatarak paketi caddenin aşağısındaki Hoş Sanatlar Müzesi’ne teslim etmesini söyledi. Akabinde üzerindeki her şeyi çıkartarak çöp kutusuna attı ve otomobille süratle konuta döndüler.
‘BUNU ÜLKEDE MÜZELERDEN KAÇIRILAN TABLOLARIN YERİNE KABUL EDİN’
Akşam haberlerinde tablonun bulunduğu son dakika bilgisi olarak veriliyordu. Müze müdürü Perry T. Rathbone, bir elinde 75 bin dolar pahasındaki Picasso tablosunu, başka elinde tabloya iliştirilmiş notu tutuyordu. Gazetecilerin ilgisini çeken notta şunlar yazıyordu:
“Lütfen bunu ülke çapındaki müzelerden kaçırılan tabloların yerine kabul edin.”
Not “Robbin Hood” diye imzalanmıştı.
Milwaukee’deki galerinin sahibi Luntz, televizyonlara yaptığı açıklamada “Bu tabloyu geri aldığım için çok mutluyum” sözünü kullandı. Gizemli öyküsü nedeniyle tablonun pahası daha da yükselmişti.
Birkaç gün sonra havaalanındaki kargo yükleme kısmının şefi apansız Bill’i yanına çağırdı. Şefi, Bill’e tabanın ortasında duran ve Picasso tablosunun içinde olduğu boş sandığı göstererek, tablonun bulunduğu muştusunu verdi.
WHIT RUMMEL ÖYKÜYÜ SİNEMAYA ÇEKMEK İSTEDİ
Bu maceradan üç yıl sonra Whitcomb Rummel 63 yaşında apansız hayatını kaybetti. Bill, 30 yılını Emery’de kargo departmanında geçirdi, emekli olup Güney Carolina’ya yerleşmeden evvel bölge müdürlüğüne kadar yükseldi. Bill Rummel da 2015 yılında 71 yaşında hayatını kaybetti.
Bugün Kuzey Carolina’da yaşayan Whit Rummel ise sinema işine girdi. Artık Robbin Hood olarak da tanınan Rummel, ailesinin Picasso öyküsünü sinemaya çekmek istiyor bunun için gazete kupürlerini toparlıyordu.
Ancak ortada kıymetli bir soru vardı: Picasso’nun tablosu şu an nerede, kimin elindeydi?
Müzayede kayıtlarında yahut Picasso data tabanında tablodan bahsedilmiyordu. Picasso, silahşor temalı pek çok tablo yapmıştı lakin kelam konusu yapıtın akıbeti meçhuldü.
TABLONUN NEREDE VE KİMDE OLDUĞU BİLİNMİYOR
Rummel, tablonun izini sürmesi için editör ve finans müellifi Monica Boyer’i işe aldı.
Boyer aradığını 1971 yılında Milwaukee’de düzenlenen “Picasso Milwaukee’de” adlı bir standın kataloğunda buldu. Tablo “‘Portrait of a Woman and a Musketeer’ Sidney ve Dorothy Kohl’un izniyle…” denilerek sergilenmişti.
Boyer, Florida Palm Beach’te yaşayan 92 yaşındaki Sidney Kohl ile temasa geçti. Son derece varlıklı bir adam olan ve sanat koleksiyonu yapan Kohl, 2012 yılında düzenlediği sekiz kesimlik sanat yapıtını 101 milyon dolar karşılığında açık arttırmayla sattı. Picasso tablosu bu eserler ortasında yer almıyordu.
Picasso tablosunun hâlâ Kohl’un özel koleksiyonunda olup olmadığını teyit etmeye çalışan Boyer’in teşebbüsü sonuçsuz kaldı. “Portrait of a Woman and a Musketeer” tablosunun nerede olduğu bugün hala bilinmiyor.
The New York Times’da yayımlanan “Hey Dad, Can You Help Me Return the Picasso I Stole?” başlıklı yazıdan derlenmiştir.